Historicus Arie van Ede uit Puttershoek schrijft boek over Late Middeleeuwen in relatie tot onze tijd

PUTTERSHOEK – Wat hebben de Late Middeleeuwen (1250 tot 1500) te maken met onze tijd, de moderne 21^e eeuw? De historicus Arie van Ede ziet veel overeenkomsten. “Het waren ook toen turbulente tijden, die in veel opzichten doen denken aan de onze. Van Ede (68), oud-docent geschiedenis in Rotterdam en sinds 1977 woonachtig in Puttershoek, beschrijft dat allemaal in zijn boek “Onzekere tijden – De wereld van de Late middeleeuwen in het licht van de huidige tijd”, dat eind november is verschenen. Hij heeft er, na zijn pensionering in 2013, ruim twee jaar lang aan gewerkt.

Uitgeverij Zijdewinde

Arie van Ede, geboren in Waddinxveen, studeerde in de opstandige jaren 60 geschiedenis aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Na zijn studie werkte hij veertig jaar als leraar geschiedenis, decaan en conrector op het Montessori Lyceum in Rotterdam-Blijdorp.

”Ik heb middeleeuwse geschiedenis gestudeerd en ik vond altijd al dat de Middeleeuwen niet op hun juiste waarde werden geschat. Maar je moet wel bedenken dat grote historische perioden als de Renaissance en de Verlichting, waar we allemaal zo trots op zijn, er niet waren geweest zonder de Middeleeuwen”, vertelt hij in zijn flat met uitzicht op de Oude Maas aan de Zijdewinde in Puttershoek. Daar is ook de uitgeverij Zijdewinde gevestigd die hij oprichtte om de uitgave van zijn eerste boek mogelijk te maken.

Moderne Middeleeuwen

“Onzekere tijden” gaat over de maatschappelijke en culturele veranderingen in de Late Middeleeuwen en de overeenkomsten daarvan met de huidige tijd. Arie van Ede: “De meest hardnekkige voorstelling van de Middeleeuwen is nog altijd die van een tijd van eeuwenlange stilstand, van irrationeel godsdienstig besef en van een nauwelijks verhulde barbarij. Dat beeld is in de afgelopen decennia met soms grote overtuigingskracht ter discussie gesteld, met als voornaamste argument dat de Middeleeuwen in wezen moderner waren dan ze worden afgeschilderd.

Ook in mijn boek komt dat herhaaldelijk aan de orde, maar daarnaast wil het laten zien dat er een aantal historische constanten werkzaam zijn waardoor de huidige tijd in vele opzichten veel middeleeuwser is dan we graag denken. Om die overeenkomsten te belichten, wordt vooral gekeken naar wat het denken en handelen van mensen bepaalde in de Late Middeleeuwen, de periode tussen 1250 en 1500, toen het weefsel van de samenleving aangetast leek te worden door grote maatschappelijke veranderingen.

Onzekere toekomst

“Middeleeuwers wisten weinig over de wereld die hen omringde en dat joeg hen angst aan. Hun onvermogen om plausibele verklaringen te vinden voor tegenslagen die hen troffen, wakkerde telkens opnieuw de huiver aan voor een alomtegenwoordig kwaad. De moderne mens beschikt over vrijwel ongelimiteerde informatie, maar is daarom echter niet minder angstig. Integendeel. De veranderingen in de westerse wereld hebben in de afgelopen jaren tot grote verwarring geleid. Onzekerheid over de toekomst doet zich op vele terreinen gelden en net als in de Late Middeleeuwen zijn daarin drie lagen te onderscheiden: een grimmige machteloosheid tegenover dreigingen van buitenaf, een verlies aan vertrouwen in bestaande structuren en een aanhoudende twijfel over de eigen tekortkomingen. Mijn boek probeert die overeenkomsten te traceren door een aantal hoofdlijnen te schetsen die kenmerkend zijn geweest voor de veranderingen in de Late Middeleeuwen.”

Geschiedenisles

Geschiedenisleraar Van Ede noemt zichzelf tegenwoordig “ambulant historicus”. Toch  beschouwt hij zijn boek nog het liefst als een geschiedenisles. Welke les kunnen wij uit de Middeleeuwen trekken? Arie van Ede: “Middeleeuwers waren niet in staat de wereld om hen heen te beheersen. Ze hadden een sterk besef van onvolmaaktheid en accepteerden die onvolmaaktheid ook een wezenlijk bestanddeel van hun leven. Iets van dat besef zou in de huidige tijd ook geen kwaad kunnen”

De reacties op de publicatie van zijn boek hebben Arie van Ede verrast. Zijn omgeving reageerde enthousiast. Hij kreeg uitnodigingen voor een signeersessie en een lezing op zijn vroegere school. “Je komt weer met allerlei mensen in contact die je in geen jaren gezien hebt!” Komt er, na deze goede ervaringen, een volgend boek? Arie van Ede weet het nog niet, al zou hij wel een onderwerp weten. “Ik denk dan een aan stuk moderne geschiedenis: de laatste driekwart jaar van Nazi-Duitsland. Hoe leven mensen als duidelijk is dat de oorlog verloren is dat er geen toekomst meer is voor het regime? Welke toekomstbeelden hadden de betrokkenen? Hun leefwereld stond op instorten, soms letterlijk, maar de trams bleven op tijd rijden en de mensen gingen ’s ochtend gewoon naar hun werk. Als er een volgend boek komt, dan gaat het daarover.”

“Onzekere tijden – De wereld van de Late Middeleeuwen in het licht van de huidige tijd” (ISBN 9789082578300) is voor € 21,50 te koop via de boekhandel en bij de webwinkels van bol.com, Bruna en ECI.