Het lijkt met elkaar in tegenspraak: natuur verzorgen. Kan de natuur niet voor zichzelf zorgen? Heel vaak kan de natuur het inderdaad prima zelf regelen. Maar soms is ingrijpen van de mens gewenst. In de Hoeksche Waard zijn bossen een soort kleine, groene eilandjes, die zonder onderhoud snel achteruitgaan. Deze geïsoleerde stukken natuur hebben onderhoud nodig. Zo kunnen we, ook in de toekomst, blijven genieten van gevarieerde, gezonde en sterke bossen. De gemeentelijk ecoloog en een groenbeheerder van Hoekschewaards Landschap lichten het hoe en waarom van bosonderhoud in de Hoeksche Waard toe.
De Hoeksche Waard is van oudsher geen bosrijk gebied. Chiel Visser, terreinbeheerder bij, Hoekschewaards Landschap (HWL): “In de 16e eeuw is het gebied door middel van inpoldering onttrokken aan het water. De grond is zeer vruchtbaar en heeft sinds die tijd vooral een landbouwbestemming gekregen. Bossen zijn pas in de jaren 60 van de vorige eeuw op wat grotere schaal aangeplant en waren vooral bedoeld als productiebossen. Staatsbosbeheer is eigenaar van 80 tot 90% van het bosareaal in de Hoeksche Waard”. Chiel Visser vertelt dat men de afgelopen decennia anders tegen bossen is gaan aankijken. Natuurbeleving, -educatie en recreatie werden langzaam maar zeker de voornaamste functies van het bos. “Als Hoekschewaards Landschap vinden wij ook dat het belangrijk is mensen te verbinden met de natuur. Als mensen zien hoe mooi de natuur is, willen zij haar beschermen, is het idee. Daarom willen we natuurgebieden waar mogelijk openstellen en toegankelijk maken”. De vroegere focus op houtproductie heeft ook nu nog gevolgen voor de gezondheid van het bos. “Bos was vooral bedoeld voor houtwinning. Daarom staan er veel dezelfde bomen in de bossen, vaak op kleine afstand van elkaar. Dat maakt het bos eentonig en vatbaar voor ziektes en plagen”. Minder variatie in plant- en dierenleven betekent bovendien dat het bos harder moet werken om gezond te blijven. “Plaagdieren krijgen sneller de overhand omdat bijvoorbeeld hun natuurlijke vijanden het bos links laten liggen”.
Bosherstel op de lange termijn
Dat betekent dat Hoeksche Waardse bossen best wat extra hulp kunnen gebruiken. Gemeentelijk ecoloog Jan de Beck: “Voor bosherstel en om het bos klaar maken voor de toekomst, kijken we altijd naar de lange termijn. We doen daarvoor eerst onderzoek. Op wat voor bodem bevindt het bos zich, hoe is het met de waterhuishouding gesteld en welk type bos is het? Voor de gezondheid en toekomstbestendigheid van het bos is het nodig dat er variatie aanwezig is in een bos, zowel in samenstelling als in de opbouw. Zo zijn er bomen en struiken die veel licht nodig hebben en andere die het goed doen in de schaduw. Een bos is eigenlijk altijd in beweging met bijvoorbeeld bomen die al aan het sterven zijn en jonge plantjes die nog maar aan het begin staan”.
In natuurlijke bossen kan deze variatie spontaan ontstaan. Als een grote boom dood gaat en omvalt, kan er ineens een groot gat vallen in zo’n bos met veel extra lichtinval. Samen met het dode hout zorgt dit voor een explosie aan nieuw leven. Deze natuurlijke bossen zijn echter zeldzaam en kennen we nu alleen nog van natuurdocumentaires. Door deze ontwikkeling na te bootsen kunnen we onze bossen ook diverser maken met als gevolg meer verschillende planten- en diersoorten. Beter voor de biodiversiteit dus!
Bosonderhoud en biodiversiteit
De bossen in de Hoeksche Waard zijn namelijk verarmd als het om de biodiversiteit gaat. Dat heeft te maken met de eerder genoemde beperkte variatie in boomsoorten, ontwikkelingsfasen, de relatief jonge leeftijd van bossen en met de versnipperde ligging. Veel bossen liggen als groene eilandjes verspreid door het landschap. Jan de Beck: “Kleine dieren kunnen vaak niet zo ver reizen. En planten en bomen zijn helemaal langzame reizigers. Die kunnen in veel gevallen slechts 20 meter per generatie opschuiven. Het is dus nodig de biodiversiteit vooruit te helpen. Dat kan door actief aan bosonderhoud te doen”.
Maar wie denkt dat het bosonderhoud eenvoudig is, heeft het mis. Jan de Beck: “Al die verschillende soorten hebben kleine variaties in leefklimaat nodig. De ene soort wil meer en de andere soort juist minder zon. Daarom is het belangrijk dat verschillende leefgebieden vlak bij elkaar liggen. Bepaalde soorten vogels nestelen bijvoorbeeld in bossen, maar vinden hun voedsel in het open veld. Open plekken in het bos zijn dan weer voor andere soorten belangrijk. Een bosrand met hoogteverschillen; bloemen, struikgewas en dan pas bomen, levert voor veel dieren voeding en beschutting”.
Het ziet er soms ruig uit, dat bosonderhoud. Bepaalde bomen worden gekapt, om een open plek te creëren of plaats te maken voor andere soorten. Het komt ook voor dat een boom ziek is of in de nabije toekomst dreigt om te vallen. Voor de veiligheid van wandelaars wordt zo’n boom langs een wandelpad dan ook verwijderd. Chiel Visser: “Dikke dode stammen laten we juist liggen, zodat allerlei organismen zoals zwammen, kevers, wilde bijen, kleine zoogdieren en amfibieën een kans krijgen. Grote hoeveelheden achtergebleven tak- en tophout leveren in het bos veel verruiging op en worden daarom liefst verwijderd”.
Natuur kan zichzelf niet altijd herstellen en in de Hoeksche Waard heeft het bos zeker wat hulp nodig. Actieve ondersteuning om, ook voor toekomstige generaties, biodiverse en sterke bossen mogelijk te maken!
Elke avond op de hoogte van het laatste nieuws uit de Hoeksche Waard? Schrijf je dan hier in voor onze gratis nieuwsbrief.
